KAKO JE PRVI MESEC U GODINI DOBIO IME?
Jedno od najstarijih i najvažnijih rimskih božanstava je bio bog po imenu Janus, koji je prema narodnom verovanju rukovodio promenama. Danas se relativno lako prepoznaje po svom najkarakterističnijem atributu – dva lica koja gledaju u suprotnim smerovima tj. u početak i kraj, zbog čega je njegov najčešći epitet “bifronte” ili u prevodu na srpski jezik “sa dva lica”. Ipak, on će u modernom vremenu biti najpoznatiji po tome da prvi mesec u godini Januarius ili januar, duguje svoje ime upravo njemu.
Janus se smatra jednim od najstarijih rimskih božanstava, čija uloga je prema verovanju bila da rukovodi počecima. Baš zbog toga, prvi mesec u godini dobio je ime po njemu – Januarius.
Mirođija u svakoj čorbi
Baš kao i kad su drugi rani rimski bogovi u pitanju i njegovo poreklo ostaje nejasno, a među najpopularnijim objašnjenjima je ono koje govori da je on bog poreklom iz Lacijuma iz perioda vladavine drugog kralja Rima, Numa Pompilija. Iako je ovo objašnjenje sumorno i skroz različito od antičke mitologije koja pruža gomilu nasilnih i krvavih objašnjenja i legendi vezanih za određena božanstva, čini se da je on bio povezan sa velikim brojem aspekata – protokom vremena i godišnjih doba, vratima i stazama, počecima i završecima, ali i uopšte sa akcijama koje su imale svoj početak i kraj poput plovidbe ili rata.
Pošto su i neka druga božanstva oličavala navedene aspekate, Janus je bio definisan kao bog tranzicije, koji licem mladića gleda u prošlost ili početak, a licem starca gleda u budućnost ili kraj. To je u osnovi, božanstvo koje je “u sredini” svih stvari.
Zato ne čudi da je Janusov kult bio jedan od najdugovečnijih, a sećanje na njega je opstalo čak i kada je hrišćanstvo postalo zvanična religija. Naime, rimski istoričar iz 6. veka Prokopije u svojim delima izveštava kako je neko prilikom napada Ostrogota na Rim iz 537. godine, otvorio Janusova vrata koja su bila zatvorena od trenutka kada je car Teodosije zabranio paganske kultove. Grad je odbranio general Velizar, ipak mnogi su smatrali da je drevni bog bio taj koji je učinio još jednu uslugu onima koji su ga obožavali vekovima unazad.
Uprkos njegovoj dvostrukoj prirodi, Janusova uloga prema vrovanjima bila je da rukovodi počecima, a ne krajevima. Zbog toga je prvi mesec u godini nazvan Januarius u njegovu čast. Interesantan podatak je da se tokom prvog dana ovog meseca za sreću dozivalo Janusovo ime i da su se razmenjivali pokloni – ovaj običaj mnogi stručnjaci prihvataju kao najstarije poreklo tradicije darivanja za Božić i Novu godinu.
